- Rusland heeft veel meer en modernere tanks dan Oekraïne.
- Maar het lukt de Russen vooralsnog niet hun tankmacht effectief te gebruiken en ze lijden enorme verliezen.
- Insider vergelijkt de tankmacht van Rusland en Oekraïne met elkaar, aan de vooravond van de levering van vele westerse tanks aan Oekraïne.
- Lees ook: Oekraïne zet zwaar in op het behoud van de stad Bachmoet, maar dat kan krachten verspillen voor een tegenoffensief later dit jaar
Met verschillende modellen tanks om uit te kiezen, een enorme hoeveelheid gepantserde voertuigen en een numerieke overmacht zouden Russische tanks Oekraïne moeten kunnen decimeren op het slagveld.
Maar in plaats daarvan stapelt de worstelende supermacht fout op fout en hebben de Russen enorme hoeveelheden materieel en manschappen verloren op het slagveld. Oekraïne is zelfs vóór de levering van westerse tanks in de komende maanden behoorlijk opgewassen tegen de Russische strijdmacht.
Hoewel tanks geen doorslaggevende rol spelen bij de huidige strijd rond Bachmoet hebben de tankgevechten in een eerdere fase van de oorlog internationaal de aandacht getrokken. Zo gebruikte Oekraïne vorig jaar achtergelaten Russische tanks voor het tegenoffensief in Charkiv. Verder was er de mislukte aanval van Rusland op Voehledar eerder dit jaar, het grootste tankgevecht tot nu toe.
De enorme kracht van gepantserde voertuigen op het slagveld is drieledig, zegt oud-kolonel van de Amerikaanse marine Mark Cancian, tegenwoordig adviseur van het Center for Strategic International Studies. Tanks bieden mobiliteit, vuurkracht en bescherming. Militairen hebben volgens Cancian de luxe om tegelijkertijd te kunnen bewegen en te schieten.
Maar bij tanks speelt behalve de praktische mogelijkheden nog iets anders mee, zegt Rusland-expert Jeffrey Edmonds, van het Center for Naval Analyses. En dat is de psychologische impact die ze hebben op de vijand, die bekendstaat als het "schokeffect."
Symbolisch of niet, tanks spelen voor beide partijen een belangrijke rol. Rusland probeert zijn uitgeputte voorraad tanks aan te vullen en Oekraïne blijft op zoek naar meer hulp.
Rusland heeft meer tanks, modernere tanks en meer verschillende soorten tanks dan Oekraïne
In de loop van de oorlog heeft Rusland vooral gebruik gemaakt van vier verschillende modellen tanks: de T-64, T-72, T-80 en T-90. De in het Sovjet-tijdperk geproduceerde en daarna gemoderniseerde T-72's vormen het grootste deel van de Russische tankmacht.
Hoewel elk type tank zijn eigen onderscheidende stijl heeft, zeggen Cancian en Edmonds tegen Insider dat de voertuigen allemaal deel uitmaken van een soortgelijke lijn en dat elke nieuwe generatie tanks een update is van de generatie daarvoor.
Als vuistregel geldt: "Hoe nieuwer de tank, des te meer mogelijkheden die heeft", zegt Cancian over de Russische tankvloot.
Maar er zijn volgens de militaire experts uitzonderingen op de regel. De Russen waren tijdens de Koude Oorlog zo afhankelijk van de T-72 dat ze er oneindig veel aanpassingen aan hebben gedaan. Het model is daardoor net zo goed of zelfs beter dan zijn directe opvolger de T-80. Die werd over het algemeen gezien als minder succesvol en betrouwbaar dan de T-72 of de latere T-90, die wordt beschouwd als de meest geavanceerde tank van Rusland.
De manier waarop de Russen tanks ontwerpen, is volgens Edmonds het resultaat van de lessen die ze hebben geleerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daardoor zijn ze over het algemeen kleiner en lichter dan westerse tanks en lastiger te raken, maar daarmee ook minder krachtig in een gevecht met zwaar gepantserde NAVO-tanks.
Vóór de oorlog met Oekraïne begon, had Rusland volgens schattingen van het International Institute for Strategic Studies zo'n 3.000 tanks, het dubbele aantal van de 1.500 van Oekraïne bij aanvang van het conflict.
Maar ondanks de duizenden tanks op het slagveld was er weinig variatie tussen de voertuigen, want Oekraïne maakte uitsluitend gebruik van de T-64 en de T-72, dezelfde modellen als van de Russen.
Dat de vijanden elkaar met vrijwel identieke tanks bestoken, is het gevolg van de gedeelde Sovjet-historie. Toen de oorlog begon hadden beide partijen grotendeels dezelfde tanks. Maar toch waren de Russische versies van de tanks waarschijnlijk beter, vooral de T-72's vanwege de vele updates in de loop der jaren, waar Oekraïne nooit de noodzaak voor zag.
Op papier was Rusland beduidend sterker, maar het slagveld vertelt een heel ander verhaal.
"De slagvaardigheid van het systeem hangt van heel veel meer af dan alleen van het systeem zelf", zegt Edmonds over de tanks. "Het hangt af van de bemanning, maar ook hoe ze passen op het slagveld en hoe ze samenwerken met andere gevechtsonderdelen."
Rusland heeft zijn tanks niet effectief gebruikt
Het Russische leger heeft niet alleen moeite zijn tanks op de juiste manier te gebruiken, maar ook om ze te onderhouden.
Rusland heeft naar schatting meer dan 1.500 tanks verloren sinds het begin van de oorlog, meer dan de helft van de totale tankvloot. "Het lijkt erop dat de Russen hun eigen doctrine niet volgen", zegt Cancian over die enorme verliezen. "Ze hebben de tanks niet gebruikt als onderdeel van een gecombineerde inzet."
Een belangrijke voorwaarde om tanks effectief te gebruiken is ze samen laten te werken met infanterie, luchtsteun en artillerie, zeggen Cancian en Edmonds. Maar de Russen toonden al snel hun onvermogen aan door een paar weken na het begin van de oorlog een konvooi onbeschermde tanks een hinderlaag in Boetsja in te sturen. En eerder dit jaar maakten Rusland precies dezelfde fout in Voehledar, waardoor ze meer dan 100 tanks verloren.
Als Rusland de tanks had laten samenwerken met andere legereenheden, dan hadden ze waarschijnlijk een team infanterie vooruit gestuurd om het terrein vrij te maken en mogelijke aanvalsposities te scouten. Maar dat soort samenhangende operaties vergt veel training. Een bekend probleem van het Russische leger is dat militairen vooral 'on the job' getraind worden.
"Ze kwamen duidelijk met minder tactische training naar het slagveld dan we dachten", zegt Edmonds daarover. En de samenwerking tussen Russische legeronderdelen zal waarschijnlijk niet verbeteren nu er al meer dan 220.000 slachtoffers zijn gevallen. Dat verbluffende dodental laat zien dat de toch al bestaande personeelsproblemen binnen het leger alleen maar groter zijn geworden.
Niet alleen hebben de Russen te weinig mensen voor adequate infanteriesteun, maar het leger lijkt ook te weinig mensen over te houden om de tanks te bemannen. Eerder dit jaar namen Oekraïense militairen een Russische arts gevangen, die ondanks zijn medische achtergrond was gedwongen een tank te besturen.
De herhaaldelijke fouten van Rusland zijn kostbaar gebleken en hebben het Russische leger gedwongen oudere tanks te gebruiken, waaronder de T-62, T-55 en T-54, waarvan sommigen uit de jaren '40 van de vorige eeuw stammen.
Deze tientallen jaren oude vervangende tanks zijn langzamer en hebben minder vuurkracht dan moderne tanks, zegt Edwards. Ze zijn minder effectief dan moderne tanks, maar kunnen nog wel degelijk dodelijk zijn.
Oekraïne heeft bijgedragen aan het uitputten van de Russische voorraad door verschillenden geavanceerde T-72's, T-80's en zelfs sommige T-90's te veroveren op de vijand. Naar schatting hebben de Oekraïners zelf ook 450 tot 700 tanks verloren. Maar het Oekraïense leger lijkt op tactisch niveau beter gebruik te maken van zijn tanks, zegt Edmonds. Hij wijst daarbij op de grotere flexibiliteit en het initiatief dat de Oekraïners nemen.
Oekraïne staat op het punt tientallen moderne, westerse tanks te ontvangen
Na maanden van smeekbedes hebben verschillende westerse landen Oekraïne begin dit jaar beloofd moderne tanks te leveren.
De Verenigde Staten sturen de komende maanden 31 M1A1 Abrams-tanks naar Oekraïne, het Verenigd Koninkrijk 14 Challenger 2-tanks. Duitsland heeft 14 Leopard 2-tanks beloofd en ook verschillende andere Europese landen, waaronder Nederland, sturen Leopard-tanks.
Dat zijn alles bij elkaar heel wat westerse tanks, die beter uitgerust zijn en meer vuurkracht hebben dan de Russische T-72's, zegt Cancian. Alle drie de westerse tankmodellen zijn groter dan de meeste Russische tanks en kunnen volgens Edmonds vanwege de geavanceerde bepantsering "goed overleven".
"Deze drie tanks zijn behoorlijk gelijkwaardig", zegt Cancian, hoewel hij de Amerikaanse Abrams-tanks vanwege het grotere aantal upgrades iets beter vindt dan de Leopards en Challengers.
Het is nog steeds onduidelijk wanneer de westerse tanks precies aankomen en welke rol ze uiteindelijk zullen spelen bij toekomstige Oekraïense offensieven. In de laatste weken van de oorlog is de inzet van tanks minimaal geweest.
"De patstelling bij de frontlinie bij Bachmoet is geen goede omgeving voor tanks", zegt Cancian. "Tanks hebben open ruimte nodig."
De nieuwe tanks uit het westen kunnen volgens Edmonds de huidige stand van zaken in de oorlog flink opschudden. "Dat is precies waarvoor ze zijn ontworpen", zegt hij tegen Insider. "Om ingezet te worden om iets dat helemaal vastzit, los te trekken."
Het langverwachte lente- of zomeroffensief van Oekraïne zal hoogstwaarschijnlijk een poging zijn door de Russische linies heen te breken en dat doel zal beter haalbaar zijn met moderne tanks.
Maar het relatief lage aantal westerse tanks — minder dan 150 in totaal — zal waarschijnlijk niet genoeg zijn om de oorlog echt een beslissende wending te geven. Cancian denkt dat de tanks voldoende slagkracht hebben voor "één goede aanval" als onderdeel van het Oekraïense tegenoffensief.
"Je hebt simpelweg een probleem van aantallen", zegt hij. "Zelfs als ze echt goed zijn, en dat zijn ze, zijn de aantallen te klein om de verhoudingen fundamenteel te veranderen."
De Russen hebben ondanks hun tot dusver falende tankstrategie vermoedelijk nog duizenden oude tanks in voorraad die ze kunnen inzetten om de enorme verliezen van materieel op het slagveld op te vangen. Maar de belofte van de levering van westerse tanks maakt ook de weg vrij voor meer materiële steun aan Oekraïne in de toekomst, zegt Edmonds. "Hoe langer de oorlog voortduurt, hoe effectiever dit soort steun zal zijn."